Het was zondag een feest op en naast het veld van het Kapten i Wayan Dipta-stadion van Bali United in Gianyar op Bali. Duizenden fans vierden het behalen van de tweede plaats in de GO-JEK Traveloka Liga 1 met muziek, vuurwerk en vlaggen, waaronder de Nederlandse en Amsterdamse. Alsof de landstitel alsnog was gewonnen. Zo voelt het ook bij fans, spelers en medewerkers van Bali United. Op een podium naast het veld stonden Sylvano Comvalius, die voor de laatste wedstrijd zijn baard blondeerde, Stefano Lilipaly, Nick van der Velden en Irfan Bachdim te springen met teamgenoten. Ze kregen witte shirts uitgedeeld met daarop in zwarte letters gedrukt 'the real champion'.
Na de winst op Gresik United (3-0), mede door twee doelpunten Comvalius, kwam Bali United net als koploper Bhayangkara FC, dat zondag verloor, op 68 punten na 34 duels. Bhayangkara wist alleen al voor de laatste speeldag dat de titel binnen was: bij een gelijk aantal punten werd onderling resultaat bepalend. Bali United verloor twee keer van Bhayangkara (1-3 en 3-2). En toch voelt Bali United zich 'the real champion'. Vorige week besloot de Indonesische voetbalbond dat Bhayangkara twee extra punten moest krijgen. Mitra Kukar zou bij het gelijkspel op 3 november tegen Bhayangkara (1-1) een niet-speelgerechtigde speler hebben opgesteld. Zo ging de titel aan Bali United voorbij. Bali United mag volgend jaar wel deelnemen aan de voorronde van de Aziatische Champions League. Eigenlijk zou Bhayangkara als kampioen naar de Aziatische Champions League gaan, maar die club kreeg geen officiële licentie van de Aziatische voetbalbond AFC.
PUBLIEKSLIEVELINGEN
Bij Bali United hoopten ze aan het begin van dit jaar bij de eerste vijf te eindigen, maar de Serdadu Tridatu (Tridatu Krijgers) presteerden boven verwachting goed, vooral dankzij de vier Nederlanders. Sylvano Comvalius (30) werd topscorer van Indonesië met 37 doelpunten en is genomineerd voor Speler van het Jaar in Indonesië. Kuartet Belanda worden ze genoemd: het Nederlandse kwartet. Irfan Bachdim (29) was in januari 2017 de eerste van hen die bij Bali United tekende. In maart volgde wereldreiziger Comvalius, in april Nick van der Velden (35) en in augustus kwam Stefano Lilipaly (27) naar het populaire Indonesische vakantie-eiland met meer dan vier miljoen inwoners.
Ze vormen de aanvalslinie van Bali United FC, in 1989 opgericht als Putra Samarinda, toen spelend op Borneo. In 2013 fuseerde die club met Persisam, waardoor Persisam Putra Samarinda ontstond. Na de entree van de nieuwe eigenaar, de Indonesiër Yabes Tanuri, verhuisde die club in 2015 naar Bali, waar nog geen profclub was. Tanuri zag op Bali commerciële mogelijkheden. Zo verhuisde Persisam Putra Samarinda naar Gianyar op Bali, negenhonderd kilometer ten zuiden van Oost-Kalimantan, en werd de clubnaam Bali United FC. Bij die club groeiden vier Amsterdammers dit jaar uit tot de publiekslievelingen. Maak kennis met Comvalius, Bachdim, Van der Velden en Lilipaly.
NIEUW AVONTUUR
Vier Amsterdammers die dit jaar met hun club tot het laatste moment meededen om de landstitel in Indonesië. Hoe is dat zo ontstaan?
Bachdim: “Best bijzonder, hè? Het grappige is dat ik alle jongens al kende voordat we elkaar hier tegenkwamen. Met Nick heb ik vroeger in de zaal gevoetbald, Sylvano ken ik uit de jeugd van Ajax en met Stefano speelde ik bij FC Utrecht en nu bij de nationale ploeg van Indonesië. In 2010 verliet ik Nederland voor Indonesië. Twee jaar later was het hier chaos: we hadden twee voetbalbonden en financiële problemen. Mijn club betaalde de salarissen niet meer en de FIFA schorste Indonesië voor internationaal voetbal. Ik dacht: wegwezen. Ik ging toen naar Thailand en later Japan. Toen Bali mij benaderde wilde ik wel terugkeren. Er is nu één voetbalbond met een eigen competitie.”
Comvalius: “In maart van dit jaar klopte Bali United bij mij aan. Ik wilde toen weg uit Oekraïne. Mijn club, Stal Kamianske, kwam in de financiele problemen en ik wilde niet afwachten hoe dat daar zou aflopen. Toen Bali United interesse toonde deed ik online research naar de club en zag ik dat Irfan hier speelde. Dat gaf mij een goed gevoel, omdat ik hem ken als een goede voetballer. Mijn vrouw was ook gelijk enthousiast over Bali. Zeker omdat we in Kiev woonden en het daar soms min vijftien graden was. Zij kon niet wachten om op het vliegtuig te stappen, haha. Ik zag een nieuw avontuur ook wel zitten. Ik heb er al veel beleefd in Malta, Schotland, Koeweit, China, Kazachstan, Duitsland en Oekraïne.”
Sylvano Comvalius, met 37 doelpunten topscorer van Indonesië.
Lilipaly: “De interesse van Bali United dateert uit 2016. Ik speelde met Indonesië op de Suzuki Cup, het kampioenschap van Zuidoost-Azië, en we haalden de finale. Helaas verloren we. Ik speelde bij Telstar en kreeg toen allerlei aanbiedingen uit Indonesië. Mijn vriendin was zwanger en ik twijfelde om deze kant op te komen. Ik besloot voor zekerheid te kiezen en verliet Telstar voor Cambuur. Na een half jaar in Leeuwarden begon het te knagen dat ik niet naar Indonesië was gegaan. Toen mijn zoon was geboren besloten we toch hiernaartoe te gaan. Cambuur werkte mee omdat Bali United een mooie transfersom betaalde. Indonesië voelt als thuis. Mijn vader komt van de Molukken en ik heb hier nog veel familie.”
Van der Velden: “Ik was transfervrij na mijn tijd bij Dundee United in Schotland. Ik kwam in contact met een voetbalmakelaar die zei dat Bali United versterking zocht. Ik had zoiets van: waarom niet? Een mooi avontuur op mijn 35ste en meer zon dan in Schotland. Ik pakte gelijk mijn koffer. Ik ben een voetbaldier, houd van het spelletje, maar de omgeving is zeker van invloed geweest op mijn keuze om hier naartoe te gaan. En dan ook nog direct meedoen om de prijzen. Met die vier gekke Amsterdammers.”
MESSI EN RONALDO
Is Sylvano met zijn 37 doelpunten ook echt de grote man? Hij wordt in Indonesië al Super Sylvano en Goldvalius genoemd, hè?
Comvalius: “Het gaat echt heel goed. Ik ben wereldwijd de meest productieve Nederlander in 2017, volgens mij. Nee, Dick Advocaat heeft mij niet gebeld voor Oranje, haha. Ze hebben hier al meerdere bijnamen voor mij bedacht. De bijnaam Goldvalius ontstond toen ik mijn baard goud liet sprayen nadat ik 25 goals had gemaakt. Dat was een weddenschap met teamgenoten. Ik merk wel dat de aandacht hier toeneemt. Ik word ook meer herkend op straat. Al is het nog niet zo erg als met Irfan en Stefano.”
Van der Velden: “Zij zijn de Indonesische Messi en Ronaldo. Ik val ook op met mijn blonde haar, of ik moet tussen de Zweedse backpackers lopen, haha. Maar het is niet zo dat ik overal op de foto moet.”
Bachdim: “Ik wil mezelf niet vergelijken met Ronaldo of Messi, maar sinds ik een paar jaar geleden voor Indonesië scoorde tegen Maleisië, een soort Nederland-Duitsland, is de aandacht echt enorm gegroeid. Ik weet nog dat iemand tegen mij zei: ‘Ga op Twitter, dat is populair in Indonesië’. Ik wist dat het toen in Nederland voor onzin werd gebruikt. Dat mensen schreven dat ze naar de wc gingen of zo. Toch ging ik overstag. Na mijn doelpunt tegen Maleisië had ik opeens honderdduizend volgers. Nu zijn het er vijf miljoen. Niet normaal. Indonesië is het land van de social media. Mijn vrouw is er ook druk mee. Zij maakt nu YouTube-filmpjes over ons leven. Je kunt er een goed zakcentje mee verdienen.”
Irfan Bachdim, van promotiewerk in de Bijlmer naar superster in Indonesië.
Lilipaly: “Behalve met onze voetballende kwaliteiten vallen Irfan en ik als halfbloedjes hier extra op. We zien er net iets anders uit dan volbloed Indonesiërs. Dat maakt ons commercieel ook interessant. We zijn zo’n beetje gebombardeerd tot twee boegbeelden. In Nederland kunnen we ongestoord over straat, maar in steden als Jakarta is het een gekkenhuis. In Bali valt het mee door de toeristen.”
Bachdim: “Ik had een profcarrière al opgegeven toen ik bij Haarlem speelde en die club failliet ging. Ik ging weer naar school en deed promotiewerk. Ik deelde blikjes uit in de Bijlmer. In de stromende regen, kan ik me herinneren. Daarnaast speelde ik bij Argon in de Hoofdklasse. Ik kreeg toen opeens via via op Facebook een uitnodiging om mee te doen met een benefietduel in Indonesië. Daar viel ik in de smaak bij de coach van Persema Malang. Zo kreeg mijn carrière weer een boost. Ik maak er nog weleens grappen over met vrienden, over toen en nu. Ik knijp soms nog in mijn arm. Ik ben heel trots op wat ik heb bereikt en dat ik voor Indonesië speel. Mijn vader komt van Java en veel familie woont nog in Indonesië. We hebben in Malang een kinderweeshuis laten bouwen. Dat was een droom van mijn vader.”
GEEN TIKI-TAKA
Hoe zouden jullie het niveau van de Indonesische Liga 1 omschrijven?
Comvalius: “Het is vergelijkbaar met de Jupiler League. Ik denk wel dat wij aardig zouden meedraaien in die competitie. Met ons team zouden we ook niet misstaan in de Eredivisie. Het doel was om dit jaar in de top zes te eindigen. Dat we nu meedoen om de titel heeft veel mensen verrast. Ook onze eigenaar, ook al is hij ambitieus. Hij werkte bij Manchester United in de sponsoring en gebruikt zijn kennis, ervaring en netwerk om Bali United te laten groeien. Zo is er ook een samenwerkingsverband opgezet met Paris Saint-Germain. Zij hebben nu een jeugdacademie op Bali. Er is zóveel mogelijk in dit land met 260 miljoen inwoners. Je hoort vooraf verhalen over hoe voetbalgek Indonesië is, maar het is echt extreem. Je hebt stadions waar honderdduizend man in kunnen. En zelfs in de tweede divisie komen 25 tot 30 duizend man naar de wedstrijden. De sfeer in de stadions is indrukwekkend. Ik heb ook in landen als Oekraïne gespeeld. Daar is het niveau hoger, maar het voetbal leeft minder. Soms denk ik hier alleen nog wel: denk niet direct te groot. Koop nou eerst maar een goede grasmaaier, haha.”
LEES HIER HET VERHAAL OVER HOE DE AMSTERDAMSE BALI BOYS IN TANKS ONTSNAPTEN UIT 'DE HEL VAN MAKASSAR'
Lilipaly: “Onze eigenaar gaat een trainingscomplex bouwen met een luxe hotel, voor ons, maar ook zodat Europese topclubs hier tijdens hun oefentrips in Azië kunnen verblijven. Bali moet nog meer voetbalminded worden. Hopelijk worden de velden op termijn ook wat beter. Die zijn nu nog droog en hobbelig. Op de een of andere manier wen je er wel aan, maar lekker tiki-taka-voetbal zit er niet in.”
Van der Velden: “Tactisch is het allemaal wel iets minder dan in Europa, maar er lopen veel technisch vaardige spelers rond. Het is ook nog flink aanpoten, vooral door de hitte. Al die jaren extra trainen pakken nu goed uit voor mij. Ondanks mijn leeftijd kan ik goed meekomen in het rennen en vliegen. We spelen soms twee wedstrijden in de week. Dan moet je niet te veel luieren. Ik zit elke dag in de gym.”
Lilipaly: “Het niveau van de competitie wordt steeds beter. Je ziet ook steeds meer bekende namen, zoals Peter Odemwingie en Michael Essien. Carlton Cole was hier ook, maar vertrok weer vrij snel. Ze legden veel geld neer voor hem, maar hij scoorde niet genoeg. Dan zijn ze hier ook hard: dan moet je snel weer weg. Je moet presteren voor je geld en niet alleen voor de show komen.”
Stefano Lilipaly, verhuisde afgelopen zomer van SC Cambuur naar Bali United.
Bachdim: “De media-aandacht is toegenomen. Ook bij ons. Bij onze trainingen staat altijd een aantal journalisten. Er zitten soms vreemde figuren tussen. Zo vroeg een journalist laatst of ik mijn scooter had gekocht of gehuurd. Wat maakt dat uit? Moet dat in de krant? Toen hij bleef aandringen zei ik voor de grap dat ik ‘m gestolen had. Hij keek verbaasd. Ik legde voor de zekerheid uit dat het een grap was. Ik zei dat ik mijn scooter had gekocht. Hij vroeg ook nog even hoeveel ik had betaald. Ik zei dat hij normaal moest doen, maar hij bleef aandringen. Later dacht ik dat hij misschien van een concurrerende scooterfabrikant was, haha. Ik heb zelf ook een keer journalist gespeeld. Gary Neville kwam toen op bezoek bij de club en mij werd gevraagd hem te interviewen voor het clubkanaal. Dat bleek niets voor mij, haha.”
ROCK, PAPER, SCISSORS
Bachdim: “Je merkt dat de Indonesische jongens veel naar ons kijken. Ze trekken zich echt op aan ons. Ik ben in onze selectie een soort tussenpersoon tussen de lokale jongens en de buitenlanders. Ik ken de cultuurverschillen. Indonesiërs zijn verlegen, rustig. Wij, de Nederlanders, zijn open, gek.”
Van der Velden: “De Nederlandse humor snappen ze hier niet altijd… Haha.” Lilipaly: “We spelen vaak rock, paper, scissors met de Amsterdammers. Dan hebben we uitdagingen voor elkaar wanneer je verliest. Zo moest ik een keer een keuken van een restaurant in lopen en daar achter een kookplaat gaan staan zodat het leek alsof ik er werkte. Die mensen in de keuken keken toen vreemd op. En alle jongens lachen natuurlijk. Ik heb ook een keer drie minuten in een tent in een winkel gelegen. Totdat een verkoper naar de tent kwam en vroeg of ik interesse had om die te kopen.”
Van der Velden: “We laten de verliezer ook weleens aan een tafeltje zitten waar iemand alleen zit te eten. Je moet diegene dan een minuut lang alleen aankijken. Of we laten iemand in tegengestelde richting een roltrap op lopen. Sylvano is best vaak de klos. Hij is niet zo handig met rock, paper, scissors.”
Comvalius: “Tijdens het wachten op het vliegveld of in restaurants weten we ons altijd te vermaken met spelletjes. Soms zijn we drie dagen van huis voor uitwedstrijden in Jakarta, Surabaya of Papoea. Dat zijn altijd bijzondere tripjes. Je maakt van alles mee. Ook qua omstandigheden. In sommige kleedkamers wil je liever niet meer komen. Dan lopen de kakkerlakken over je heen in de douche.”
Bachdim: “Als de Indonesische jongens ons bezig zien liggen ze elke keer in de deuk van het lachen. Ze durven zelf niet mee te doen. Dat vinden ze toch te spannend. En niet alle jongens snappen ons altijd.”
Comvalius: “Ze doen nu wel mee met onze ode aan Amsterdam. Als een van ons scoort kruisen we onze armen, als andreaskruisen. Ik begon ermee, met Irfan. En nu Nick en Stefano erbij zijn doen we het met z’n vieren. Een beetje Amsterdam representen hier op Bali. Er spelen trouwens nog meer Nederlanders in de Indonesische competitie: Diego Michiels, Wiljan Pluim en Marc Klok. Maar ik kan je wel zeggen, na alles wat ik heb gezien: de Amsterdammers hebben het mooiste plekje gekozen.”
PARADIJS
Hebben jullie buiten het voetbal veel tijd over om Bali te verkennen?
Van der Velden: “Ik ben al naar Ubud Monkey Forest, watervallen en rijstvelden geweest. Ik ga best vaak op pad met mijn gezinnetje. De Agung-vulkaan is op een veilige afstand van waar wij wonen. Die is de laatste tijd onrustig. In een straal van twaalf kilometer van Agung is de omgeving geëvacueerd.”
Nick van der Velden verliet Schotland voor een avontuur in Indonesië.
Comvalius: “Ik heb net mijn schoonouders drie weken op bezoek gehad. Zij worden binnenkort opa en oma. We hebben een boottocht gemaakt en met dolfijnen en manta’s gesnorkeld. Echt heel mooi. Als ik langer vrij ben ga ik toeren met mijn vrouw. Het is hier een paradijs. Je stapt op de scooter en rijd zo een eind weg. Ik kan hier nu nog gaan en staan waar ik wil. De andere boys hebben een gezin. Mijn zoon, uit een eerdere relatie, woont in Nederland. Hij is al een keer hier op vakantie gekomen.”
Lilipaly: “Mijn zus kwam een maand over uit Nederland. Wij hebben ook de toerist uitgehangen. Ik ben nog op zoek naar een huis. Met mijn vriendin en zoon slaap ik nu nog in een hotel. We hopen een rustig plekje te vinden buiten de stad. Daar is het qua verkeer ook altijd chaos. Vrijwel alle spelers komen ook op scooters naar de club. Met de auto is het niet te doen. Vanuit Amsterdam zijn we scooters wel gewend, maar hier moet je nog beter opletten dan in hartje Amsterdam.”
Comvalius: “We staan om een uur of zeven op en zijn om half acht op de club. Je komt onderweg echt idioten tegen, maar je moet wel in die verkeersstroom meegaan om overeind te blijven. Zit je daar met slippertjes aan, korte broek, hempje en helm op. Meer hoef je niet aan. Het is ook veel te warm anders. We trainen vrij simpel, tot 9.30 uur. Daarna is het aan jezelf om de dag in te delen. Ik heb een mooi huis met een zwembad. Soms is lekker om je even terug te trekken, met de airco aan.”
Bachdim: “Ik vind het juist fijn om thuis met mijn gezin te relaxen als we niet hoeven te voetballen. Daarbuiten hebben we ook veel commerciële en sociaal-maatschappelijke activiteiten met de club.”
TOEKOMST
Het seizoen in Indonesië is nu afgelopen. Hoe lang denken jullie nog samen op Bali te blijven?
Lilipaly: “Ik wil hier nog een jaar of acht blijven. Wat mij betreft mijn hele carrière. Wie weet komen we daarna terug naar Nederland. Ik hoop onderdeel uit te maken van de opkomst van het voetbal in Indonesië. Er is een knop omgegaan hier. Zo professioneel als in Thailand, China of Japan is het nog niet, maar we zetten nu wel stappen. De problemen met de FIFA zijn opgelost. Toch is rust relatief in Indonesië. Je hebt zoveel mensen die het beter denken te weten. Iedereen wil hier zijn zegje doen.”
Bachdim: “Voor mij is Indonesië mijn thuis geworden. Of ik dus nog naar Nederland ga weet ik niet. Er liggen mooie plannen om de competitie nog meer aanzien te geven, voorlopig zijn het nog vooral woorden. Eerst kijken hoe het de komende jaren verder gaat. Het zou geweldig zijn als we een keer kampioen worden en naar de Aziatische Champions League gaan. Dan speel je weer tegen de topclubs uit Zuid-Korea, Japan en China.”
Van der Velden: “Dat zou gaaf zijn om mee te maken. Nee, ik had niet gedacht ooit in Indonesië om de landstitel te spelen. Ik hoop hier nog een jaar of twee voetballen. En dan weer lekker terug naar Nederland.”
Comvalius: “Ik zit ook hier op mijn plek. Er bestaat zelfs een kans dat ik international van Indonesië wordt. Er zijn al gesprekken geweest met de bondscoach. Ik kan een versnelde naturalisatie ondergaan. Dan moet ik hier wel een paar jaar blijven. De KNVB moet dus snel zijn, haha. In principe moet je hier vijf jaar wonen om Indonesiër te worden. Mijn situatie wordt besproken in het parlement. Of ik het doe hangt ook af van wat Bali United mij biedt. Mijn contract loopt dit jaar af. Er is interesse uit andere competities. China trekt mij ook, daar heb ik al eens gespeeld. Uiteindelijk wil ik wel terug naar Nederland. Niet voor het voetbal, maar voor familie en vrienden. Het leven in Azië bevalt mij erg goed. Ook dit avontuur op Bali had ik niet willen missen. We mogen heel trots zijn. We hebben Bali United echt op de kaart gezet."
